‘Toepassing AI-tools is in de praktijk nog beperkt’

Wat hebben AI, crypto en blockchain met elkaar te maken? Het zijn alle drie toepassingen van technologie in een financiële context, zegt Maarten de Borst. Hij werkt als consultant bij Numbers, een adviesbureau dat in dit soort toepassingen is gespecialiseerd. Als voornaamste taak heeft hij het delen van kennis via opleidingen, adviezen en boeken. Onlangs kwam het boek ‘Crypto voor intelligente beleggers’ uit, dat hij met zijn broer Sjoerd de Borst schreef. De Borst is tevens docent bij de NBA-opleiding ‘ChatGpt en Copilot voor financials’ en de NBA-opleiding ‘ChatGpt en Copilot voor gevorderden’.

Maarten de Borst noemt zichzelf geen expert in AI, maar het praten over tech en finance gaat hem gemakkelijk af. “Er zijn veel meer mensen die er langer mee bezig zijn dan ik, maar die spreken niet de taal van de financial,” zegt hij. Met zijn financieel-economische achtergrond en zeven jaar werkervaring bij banken zoals ING en ABN-Amro begrijpt hij de financiële wereld. Door zich te verdiepen in technologie kan hij een brug slaan tussen de financial en de techneut.

Dat laatste merkte De Borst na het schrijven van een artikel over AI op LinkedIn, waarna hij werd uitgenodigd door banken, overheidsinstanties en de politie. “De technologie was nog piepjong, maar de kranten stonden er vol mee. Ik vond dat het teveel ging over de impact op onderwijs en content, en te weinig over de gevaren in het digitale domein. Ik denk dat ze bij mij kwamen omdat experts en financials niet op hetzelfde niveau spreken. Ze praten langs elkaar heen. Dankzij mijn achtergrond kon ik wel over de technologie praten zodat ze me begrepen.”

Wat vind je leuk aan AI?

“Ik vind de praktische component leuk. AI is dermate concreet, dat mensen het direct kunnen toepassen. ChatGPT werkt drempelverlagend: iedereen kan de tool gebruiken. Dat heeft positieve kanten, maar ook een keerzijde, zoals fraude en cybercrime.”

Wat is AI?

“Dat hangt af van de definitie. Datgene dat we 15 jaar geleden AI noemden, noemen we nu geen AI meer, omdat dat te gemakkelijk is geworden. Google’s taalmodel Gemini noemen we nu AI, maar dat zullen we over 15 jaar misschien geen AI meer noemen. De definitie van AI verandert in de tijd. Duidelijk is dat AI een systeemtechnologie die betrekking heeft op alles.”

Is AI een hype?

“Ja, AI is sowieso een hype, maar ik noem het geen bubble. De hype begrijp ik: we hebben in Nederland een flink arbeidstekort. AI wordt daardoor gezien als hulpmiddel om het werk te vergemakkelijken en productiviteit te verhogen. Daarnaast wordt AI gebruikt door bedrijven om zichzelf in positief daglicht te zetten. In de trainingen die ik geef, spreek ik regelmatig partijen in finance, reporting en accountancy. Iedereen zegt wel iets met AI te doen, maar ik ben vrij weinig échte cases tegengekomen, ook niet als ik ernaar vroeg. Daardoor denk ik dat AI ook wordt gebruikt als sales- en marketingtool.”

Deloitte zegt dat het vanaf 2025 alle controles met AI laat uitvoeren. Neemt AI het werk over?

“Nee. De accountants van Deloitte gebruiken een ChatGPT-tool toe om teksten te controleren. Maar ze moeten nog steeds een check uitvoeren om dit goed te keuren. Het voordeel van de tool is dat de eerste check gedaan kan worden door een junior. Die kan dan aanwijzen dat er bijvoorbeeld drie posten missen voor complexe derivaten. De junior gaat daarmee aan de slag, waarna er altijd nog een senior of een partner naar kijkt om aan te geven of het klopt.”

Wat is de meerwaarde hiervan?

“De eerste check zou normaliter gedaan worden door een senior of een partner. De tarieven van seniors of partners liggen echter een stuk hoger dan die van de juniors of de mediors. Als die laatsten de eerste check kunnen doen is dat al een voordeel van AI. Daarmee maak je het werk toegankelijker voor meer mensen.”

Is dit aangetoond met onderzoek?

“Ja, dat is gebeurd in een studie van Harvard-onderzoekers uit 2023. Ze vergeleken de prestaties van BCG-consultants met en zonder gebruik van ChatGPT. Dat is de beste sales pitch voor AI ooit. Daar kwamen efficiencyverschillen uit van maar liefst 43%. Ook werkte ChatGPT als skill leveler: bij juniors ging het niveau het meeste omhoog. Bij partners steeg het ook, alleen iets minder. De juniors kwamen met ChatGPT veel meer in de buurt van de partners. Dat is een voordeel, want iedereen zoekt iemand met een complete rugzak aan skills, maar wel tegen een junior-tarief.”

Op die manier kan ChatGPT een kostenbesparing zijn, toch?

“Ja, absoluut.”

Staat de financiële sector open voor nieuwe technologieën?

“Dat is ook weer een definitie-kwestie. Over het algemeen is de sector conservatief ingesteld, terughoudend, ze slaat zich weinig op de borst. De sector is immens breed, maar je ziet wel dat ze constant op zoek is naar efficiencyverbeteringen. De sector is zogezegd niet bezig met innovatie, maar gebruikt tegenwoordig wel bankpassen, zoals bij MoneyBird, die gekoppeld zijn aan een boekhoudpakket, OCR-software om de facturen automatisch te laten inscannen, en automatische boekingen, noem het maar op.”

Dat noem ik geen innovatie.

“Wat is dan innovatie? Mensen zeggen: wat Google doet, en wat ASML doet, dat is innovatie. Maar dan praat je langs elkaar heen. Ik zie dat de financiële sector ontzettend hard bezig is met de adoptie van nieuwe technologie. Het gaat in elk geval sneller dan in een aantal andere sectoren, zoals de vastgoedsector. Daar verwacht je dat ze alles uit de kast halen op gebied van innovatie, bijvoorbeeld met kaarten. De vastgoedsector is echter een stuk minder ver met innovatie dan de bedrijven uit de financiële sector. Dat is mijn indruk van de bedrijven die ik dagelijks spreek.”

AI is een containerbegrip. Welke vormen van AI zijn nu actueel?

“Alle AI is nu narrow AI. Daarbij gaat het om één ding goed kunnen doen. Als je Dall-E gebruikt, bijvoorbeeld in ChatGPT, kan je een plaatje maken van een futurisch kantoor door dit te beschrijven. Wat er dan geheid fout gaat, is dat op de gevel de letters verkeerd worden gezet, met letters die niet kloppen. Dat komt omdat Dall-E goed is in plaatjes maken, en niet goed is in het genereren van tekst. Het Large Language Model (LLM) is goed in taal, maar als je plaatjes wil maken moet je naar een ander model. Dat geldt ook voor rekenen, dat vereist weer een ander model. Dat is jammer, maar dat komt omdat we nu nog in de fase zitten van narrow AI.”

Wat is de volgende stap in AI?

“Artificial General intelligence, waarbij AI net zo slim wordt als de mens. Dat komt in 2029, als je gelooft in de voorspelling van Ray Kurzweil, futurist bij Google (Alphabet). Dat is al over vijf jaar, maar dat gaat niet alle ‘problemen’ oplossen. Het verschil zal zijn dat het probleem van de letters op een plaatje zal zijn opgelost, maar het is nog niet op alle vlakken slimmer dan een mens. Daarvoor hebben we nog een lange weg te gaan. Vooral als we willen dat AI niet alleen specifieke taken overneemt, maar die ook aan elkaar verbindt.”

Verwacht je dat ChatGPT over vijf jaar gemeengoed is?

“Ja, dat verwacht ik al over twee jaar. Dat zeg ik ook tijdens mijn trainingen: alles wat met AI kan werken zal met AI gaan werken. Dat geloof ik echt, met name omdat je hiermee productiever kan worden. Bij sommige taken kan het tot wel 80 procent aan tijd besparen. Je kan zoveel meer werk verzetten met generatieve AI. De grootste remmende factor is de mens, niet de technologie. De grootste drempel is de gedragsverandering, of mensen het in hun systeem krijgen om generatieve AI te gebruiken.”

Hoe snel pakken mensen dit op in de trainingen?

“De een heeft meer hulp nodig dan de ander, maar het begint met mensen die ervoor open staan en zich bijvoorbeeld inschrijven voor mijn opleiding. Ze hebben er dan al veel over gehoord, en willen er meer van weten. In het begin moet ik zeggen dat ze een account moeten aanmaken, maar het leuke is dat de leercurve daarna veel steiler loopt dan bijvoorbeeld bij een cursus Excel voor gevorderden. Ik reik de handvatten aan, en daarna is het een kwestie van de knop omzetten. Ik ben vooral een fan van ChatGPT: alles kan in ChatGPT. Sommige mensen pakken dat heel snel op, anderen vinden het lastiger.”

Kan je een voorbeeld geven?

“Een deelnemer aan de training had met data zitten spelen en een grafiekje gemaakt. Hij vroeg hoe hij de data kon overhevelen en neigde ernaar om dat met kopiëren en plakken in een ander programma te doen. Een andere deelnemer vroeg: heb je al gevraagd om de data te exporteren? Ik vind het leuk om te zien dat het dan op zijn plek valt, dat iemand dan begrijpt hoe te handelen. Het is vooral een kwestie van durven te vragen.”

Hoe wordt ChatGPT gebruikt door bedrijven?

“ChatGPT wordt bijvoorbeeld gebruikt bij klantenservices. De makkelijke zaken worden door AI gedaan, de moeilijke gevallen komen wel bij de mensen van het bedrijf terecht. Daarmee wordt een groot gedeelte van het werk afgevangen. Een ander leuk voorbeeld is de chatoptie bij de bankapp Bunq, waardoor je kan praten met je bankrekening. Je kan dan bijvoorbeeld vragen wat je gemiddelde uitgave is bij Albert Heijn, en of er een patroon zit in de betalingen. Dat heb ik gedaan omdat ik als docent wil weten hoe dat werkt. Het vervangt eigenlijk de zoekfunctie, maar het is handiger zijn omdat je niet alles zelf hoeft uit te rekenen.”

Zijn er ook nadelen verbonden aan het gebruik van AI?

“Ja, genoeg. Het grootste probleem is dat mensen stoppen met nadenken als ze AI gebruiken. Het ziet er allemaal zo mooi en gelikt uit, dat je denkt: het zal wel kloppen: strik eromheen en uitsturen.”

Je moet kritisch blijven kijken naar de uitkomsten?

“Altijd. Ga ervan uit dat het een ‘draft’ is, op basis van een opdracht (prompt), en dat je niet in één keer het juiste antwoord of de juiste uitkomst krijgt. Als dat wel gebeurt is het meer geluk dan wijsheid. Vergelijk het met een ruwe diamant, die je moet bijschaven. Uiteindelijk moet je zelf altijd nog een check eroverheen doen. Dit houdt ik cursisten ook voor ogen: AI-tools gaan niet je complete werk overnemen, je zal zelf nog de controles moeten uitvoeren.”

Wat is de grootste verandering door AI de komende jaren?

“Iteratieve taken, herhaalde taken die vaak terugkomen, zullen voor financiële professionals naar de achtergrond verdwijnen, terwijl de controle meer tijd gaat kosten. Dat laatste is over het algemeen wel het leukere werk. Dat hoor ik de meeste mensen zeggen.”

Hoe ziet het er over tien jaar uit? Gebruiken dan alle accountants AI?

“Ik denk dat AI over twee jaar al volop wordt toegepast in de accountancy. Over vijf jaar al helemaal, en over tien jaar is het de normaalste zaak van de wereld. Dat kan je je misschien nu nog niet voorstellen, maar dat komt ook doordat de ontwikkeling van AI wordt versneld, want met AI maak je AI. Daardoor neemt de groei exponentieel toe, en wordt het steeds moeilijker om te voorspellen wat het in de toekomst gaat doen.”

Het wordt wel steeds lastiger om de toekomst te voorspellen.

“Ja, klopt. In gesprekken met middelbare scholieren over AI hebben we vaak een gedachte-experiment, waarbij ze zich verplaatsen in de tijd. Stel: je groeit op in de Middeleeuwen en vervolgens ga je dertig jaar vooruit in de tijd. Je zult sommige mensen niet meer herkennen, maar de stad en de techniek zien er nog hetzelfde uit. Vervolgens ga je naar de Renaissance, rond 1500, en maak je dezelfde sprong in de tijd. Je zult de mensen niet meer herkennen omdat ze zijn overleden, mogelijk door de pest, maar verder is alles nog redelijk hetzelfde.”

De technologische ontwikkelingen gaan steeds sneller.

“Ja. Als iemand nu in de tijdmachine zou stappen, van bijvoorbeeld de jaren zeventig naar 2020, zou die persoon helemaal gek worden. Die zou niet meer weten hoe de wereld werkt en wat-ie moet doen. Dat proces gaat steeds sneller. De herkenbare periode wordt steeds korter. Straks is het geen dertig of twintig jaar meer, maar tien of zelfs vijf jaar. Dat vind ik ook eng, omdat niet iedereen de ontwikkelingen bijhoudt. De kloof tussen de haves en de havesnots wordt steeds groter, verwacht ik.”

Heeft dat met de leeftijd te maken?

“Nee. Ik krijg ook wel eens te maken met cursisten die hun laptop niet openklappen, omdat ze zich niet willen verdiepen. Ze zetten hun hakken in het zand. Dat is dan onwil. Maar er zijn ook mensen die niet meekomen, omdat zij het niet volgen. Ik ben nog in contact met mensen die actief naar me toekomen, die ervoor kiezen om mee te doen aan een opleiding. Maar er zijn ook genoeg mensen die het onderwerp doodeng vinden. Die mensen zie ik niet verschijnen op de training. En die groep is veel groter dan de groep die wel interesse heeft in AI.”

Wat zijn jouw leermomenten als docent?

“Lesgeven is wat anders dan trainingen geven. Ik merk dat lesgeven een kwestie is van zenden, dingen uitleggen. Dan kan je net zo goed een instructiefilmpje bekijken op Youtube, met animaties. Bij trainingen ben ik als docent interactief bezig met mensen, en daardoor krijg ik vragen op me af, zoals: ‘Wat is de invloed van de quantum computer hierop?’, en ‘Waar gaan we over twintig jaar naartoe?’. Dit soort vragen leiden tot discussies en zet aan om zelf te gaan ‘klooien’. Een cursist vatte het laatst mooi samen met ‘Voordoen, samen doen, zelf doen’. Dat vind ik heel erg leuk.”

Toch pakken niet alle cursisten het even snel op. Wat adviseer je ze?

“Ja, iedereen heeft een andere leercurve. Mensen hebben soms moeite om met een computer te praten, en kunnen moeilijk inschatten wat ze aan AI hebben. Ze vragen mij om meer voorbeelden te noemen, maar ik ken niet van alle boekhoudpakketten de integraties. Ik spoor cursisten aan om zelf vragen te stellen aan AI. Daardoor ontstaat een stuk tekst, gemaakt dankzij ChatGPT. Daardoor ontdekken mensen de mogelijkheden. Ik vind het vooral de uitdaging om bij mensen de knop om te krijgen. De technologie kan alles, de mens is, zoals vaker, de remmende factor.”

Maarten de Borst is strategisch consultant bij Numbers, een adviesbureau dat is gespecialiseerd in de praktische toepassingen van technologie in de financiële context, zoals AI, crypto en blockchaintechnologie. Zijn voornaamste taak is het delen van kennis via opleidingen, adviezen en boeken. De Borst werkt daarnaast als adviseur bij de Politie Eenheid Amsterdam. Hij is tevens docent bij de NBA-opleiding ‘ChatGpt en Copilot voor financials’ en de NBA-opleiding ‘ChatGpt en Copilot’ voor gevorderden.

Bekijk meer artikelen over AI in de accountancy