Van cijfers naar impact: wat financials kunnen leren van ESG-controles
Voor wie gewend is aan het controleren van balansposten, cashflows en consolidatieschema’s, kan ESG-rapportering nog voelen als een parallel universum. Ik begrijp dat. Ik heb er een stukje over geschreven.
Vervuilingscijfers, CO₂-footprints, diversiteitsstatistieken, mensenrechten-risico’s in de keten… het klinkt vaag, soms zelfs activistisch. Maar ondertussen is het keiharde rapporteringsrealiteit, aangedreven door Europese wetgeving, investeerdersdruk en maatschappelijke verwachtingen.
Wat veel controllers, internal auditors en externe accountants zich nu afvragen is:
hoe anders is het eigenlijk, het controleren van ESG-data ten opzichte van financiële data?
Het eerlijke antwoord? Het is anders, maar niet vreemd. En wie goed kijkt, ziet dat onze controle-aanpak bij financiële verslaggeving een waardevol fundament biedt. Mits we durven bijleren.
De overeenkomsten: herkenbaarder dan je denkt
- Materialiteit staat centraal
Zowel bij financiële als ESG-rapportering draait het om het scheiden van hoofd- en bijzaken. Wat is wezenlijk voor stakeholders? Wat moet je toelichten, wat kun je samenvatten? Ook bij ESG gaan we richting double materiality: niet alleen wat de wereld doet met jouw onderneming, maar ook wat jij doet met de wereld. - Het draait om betrouwbare data, traceerbaar en onderbouwd
Auditors en controllers zijn meesters in het vastleggen van audit trails, het testen van processen en het herleiden van cijfers tot de bron. Die skills zijn ook nodig bij ESG: van CO₂-uitstoot tot ziekteverzuim, de cijfers moeten herleidbaar zijn naar datasets, systemen en processen. - Steeds meer gestandaardiseerd
Net als IFRS en Dutch GAAP, komen er ook steeds meer ESG-standaarden: denk aan de ESRS (European Sustainability Reporting Standards) onder de CSRD. Ook daar ontstaan definities, drempelwaarden en rapportage-templates. Bekend terrein, dus. - Rol van de professionalisering
Net als bij financiële verslaggeving zie je een verschuiving van Excel naar geïntegreerde rapportagesystemen. Denk aan koppelingen tussen ERP, HR- en ketendata, en aan tooling voor assurance zoals DataSnipper dat nu al stappen zet op ESG-gebied.
De verschillen: andere logica, andere risico’s
- ESG-data is vaak kwalitatief, versnipperd en subjectief
Financiële cijfers komen uit gestructureerde systemen. ESG-data daarentegen? Die zit verspreid over HR-afdelingen, ketenpartners, leveranciers of externe databronnen. Vaak is ze niet bedoeld om gecontroleerd te worden, laat staan gecertificeerd. - Procesgericht in plaats van cijfergericht
Bij ESG draait veel om processen, beleid en gedrag. Neem CO₂-reductie of diversiteitsbeleid: je meet deels wat er gebeurt, maar controleert ook of het beleid werkt. Dat vraagt andere gesprekstechnieken, soft controls en verandermanagementskills. - Externe assurance is nog in ontwikkeling
De auditplicht onder CSRD komt eraan, maar is nog niet overal verplicht. Veel ESG-rapportages zitten nu in een grijs gebied: wél publiceren, níet controleren. Hierdoor ontstaan grote verschillen in datakwaliteit en assurance-niveau. - Impact is breder dan alleen financieel
Waar financials gewend zijn om naar waarde in euro’s te kijken, vraagt ESG om een bredere definitie van impact: op mens, milieu en maatschappij. Dat betekent ook dat risico’s anders gewogen moeten worden, en dus andere vakkennis vragen.
Wat kunnen we als beroepsgroep doen?
- Blijf niet afwachten, ga samenwerken
Controllers, internal auditors en externe accountants vormen samen een gouden driehoek. ESG leent zich perfect voor een gezamenlijke aanpak: procesgericht (IA), datagedreven (controller), assurancegericht (EA). - Leer het ESG-taalspel spelen
Net zoals we IFRS- of RJ-experts zijn geworden, moeten we ook de taal van ESRS, SFDR en GRI leren begrijpen. Niet alleen wetgeving, maar ook het verhaal erachter. - Oefen met assurance op kleine schaal
Begin met beperkte assurance op niet-financiële KPI’s die al intern worden gerapporteerd. Bijvoorbeeld ziekteverzuim, MVO-projecten of energiekosten per locatie. Zo bouw je ervaring op. - Stel de juiste vragen, óók als het schuurt
Hoe wordt CO₂ berekend? Zijn alle ketenpartijen meegenomen? Wat gebeurt er als je ESG-doelstellingen mist? De auditor die vraagt, die blijft.
Tot slot
De controle van ESG-data is geen vervanging van financial audit, het is een uitbreiding ervan. Wie de moed heeft om zich te verdiepen in het waarom, ontdekt dat er in deze ogenschijnlijk vage cijfers een nieuwe wereld van relevantie en impact schuilt.
En laten we eerlijk zijn: als we als beroepsgroep echt relevant willen blijven, dan moeten we niet alleen rapporteren over winst, maar ook over waarde.
Dus, financials, internal auditors en externe accountants: word geen toeschouwer. Word mede-regisseur van het verhaal achter de cijfers.
Pieter de Kok RA, partner Coney Minds