Het UWV overwoog gebruik te maken van AI om fouten bij WIA-uitkeringen te herstellen. De uitkeringsinstantie kan zich beter richten op het automatiseren van taken en het inzetten van AI om werkzoekenden aan een baan te helpen.
Het UWV kondigt op vrijdag 6 september 2024 op een personeelsbijeenkomst aan dat ze gebruik gaat maken van slimme software om de eigen fouten met WIA-uitkeringen op te lossen. Een AI-programma zal op basis van eerder ontdekte fouten in dossiers gaan selecteren wie gecontroleerd moeten worden, zo wordt uitgelegd. Een medewerker kan dan vervolgens bekijken of de hoogte van de arbeidsongeschiktheidsuitkering goed is vastgesteld.
Een dag later is dit brekend nieuws, omdat het TV-programma EenVandaag toegang kreeg tot de besloten bijeenkomst. “Arbeidsongeschikten, maar ook medewerkers van het UWV, geloven niet in de hersteloperatie. Het UWV wil kiezen voor een AI-programma, omdat er geen tijd en capaciteit is om alle dossiers te controleren. Maar deskundigen wijzen op het risico dat er veel mensen buiten de boot zullen vallen,” aldus EenVandaag.
Deja vu
Bij de Belastingdienst mondde het gebruik van AI eerder uit in een schandaal. Techfilosoof Aaron Mirck waarschuwt dat dit bij het UWV ook kan gebeuren. “Als het zo is dat een algoritme gaat bepalen wie wel of wie niet op een juiste manier behandeld is door het UWV dan zit er veel willekeur in,” meldt Mirck. Hij wijst op het risico dat een WIA-gerechtigde die jarenlang geen beoordeling kreeg niet ontdekt wordt door AI en nog langer moet wachten op hulp.
Volgens Mirck is de gekozen oplossing niet transparant, omdat het voor burgers onmogelijk is om te ontdekken waarom zijn of haar dossier wel of niet door AI is gespot. “Dat is problematisch. De uitlegbaarheid van het beleid staat daarbij onder druk,” zegt Mirck. Volgens hem is het bovendien de vraag hoe de keuze voor AI zich verhoudt tot de Europese AI Act, waarin staat dat indivduen niet onderworpen mogen worden aan een beslissing die is gebaseerd op louter geautomatiseerde processen, zoals algoritmen, zo schrijft Mirck in Binnenlands Bestuur.
Bezwaren en risico’s
Ook ervaringsdeskundige expert in verantwoord algoritmegebruik Maranke Wieringa ziet grote bezwaren en risico’s aan de keuze van het UWV. In een artikel beschrijft Wieringa de slepende onzekerheid voor uitkeringsgerechtigden, die hen ook ondervond vanwege diens handicap.
“AI-systemen zijn nooit 100% nauwkeurig. Het UWV erkent dit en weet vantevoren dat zij mensen gaat missen, met mogelijk grote gevolgen voor betrokkenen.” Volgens Wieringa is de zorgvuldigheid bij het UWV in het geding. “Het niet voldoen aan zorgvuldigheidsbeginselen, een (te) grote risico-bereidheid, rommelige data en een naïef vertrouwen in een AI-systeem bij een kwetsbare groep burgers is een recept voor ellende,” aldus Wieringa.
Theoretisch kan het
Theoretisch is toepassing van AI mogelijk, zegt oud-it-hoogleraar Daan Rijsenbrij tegen Computable. “Maar,” zegt hij, “om zo’n model werkend te krijgen, is input van duizenden gevallen nodig. “Ook voor het testen zijn nog eens grote aantallen dossiers vereist. Als de door derden aangeleverde data fouten bevatten en de data zijn vervuild, zal het AI-model ook verkeerde uitkomsten geven.” Ook Wieringa wijst daarop: “Binnen de data science is het adagium ‘garbage in, garbage out’. Als je rommelige data erin stopt, krijg je er rommelige uitkomsten uit.”
AI anders inzettten
Volgens Mirck kan UWV beter AI inzetten om taken te automatiseren. De technologie kan echter volgens hem ook worden gebruikt om de vaardigheden van medewerkers te vergroten. “Dat is zinniger. Zet AI in om dossiers samen te vatten en te laten voorspellen of het dossier foutloos is afgehandeld. Op deze manier kost het beoordelen van een dossier mogelijk niet uren, maar minuten. Laat vervolgens een UWV-werknemer het dossier nogmaals doornemen en beoordelen of de WIA-uitkering wel of niet correct is toegekend, zodat elk dossier aan bod komt.”
Het UWV kan zijn voordeel doen met AI op een andere manier. Dat zegt ook Anna Salomons, hoogleraar werk en ongelijkheid aan de Utrecht School of Economics. “Voor mensen met een beperking biedt AI ondersteuning die net dat zetje kan geven richting een volwaardige baan. Ook kan ik me voorstellen dat AI nuttig is bij het zoeken naar een passende baan voor mensen die al langer aan de kant staan en bij het om- en bijscholen van mensen. Dat blijkt nu best vaak lastig, maar met hulp van AI zou scholing persoonlijker en interactiever kunnen worden gemaakt en daarmee aantrekkelijker,” aldus Salomons.
Naschrift:
Het UWV ontkent om met AI de problemen met de WIA-uitkeringen te lijf te willen gaan. De organisatie zegt het gebruik van een AI-tool niet eens te overwegen, meldt Computable. “Een woordvoerder van het UWV weerspreekt berichten dat AI-software een selectie gaat maken van de dossiers waarin eerder fouten zijn ontdekt, voor nadere bestudering door medewerkers. Het geautomatiseerd ‘zeven’ van dossiers met AI is niet aan de orde. “Zo’n AI-oplossing maakt geen deel uit van het verbeterplan dat UWV momenteel extern laat toetsen,” aldus de woordvoerder.
Bronnen:
UWV wil ‘slimme software’ gebruiken om fout WIA-uitkering te herstellen: ‘Heel groot risico’ – EenVandaag (avrotros.nl)
Zo slim is de oplossing van UWV niet (binnenlandsbestuur.nl)
Over ‘slimme’ algoritmes en domme beleidskeuzes – iBestuur
AI en werkgelegenheid: hoe de overheid de koers kan bepalen | UWV
UWV ontkent inzet ai bij oplossen WIA-problemen – Computable.nl