De AI-leerkracht is een slecht idee – en dat moeten we durven zeggen
Nee, geen goed idee. In het publieke debat over AI en onderwijs klinkt steeds luider de roep: “Laat AI het lerarentekort oplossen.” Automatisch huiswerk nakijken, gepersonaliseerde leerpaden uitrollen, zelfs de ‘virtuele mentor’ wordt al met ronkende termen omarmd.
Door Pieter de Kok RA
In het publieke debat over AI en onderwijs klinkt steeds luider de roep: “Laat AI het lerarentekort oplossen.” Automatisch huiswerk nakijken, gepersonaliseerde leerpaden uitrollen, zelfs de ‘virtuele mentor’ wordt al met ronkende termen omarmd. Maar laten we scherp blijven: wie AI inzet als vervanger in plaats van als versterker van het onderwijs, begrijpt noch onderwijs, noch AI.
AI is een krachtig hulpmiddel. Maar een hulpmiddel blijft het. Wanneer we de menselijke leraar naar de achtergrond duwen en de machine centraal stellen, lopen we het risico een generatie leerlingen te laten opgroeien met ‘efficiëntie’ in plaats van educatie. Tijd voor een realistische wake-up call.
Van onderwijs naar algoritmisch afvinken
Onderwijs is geen logistiek proces dat je kunt optimaliseren zoals pakketbezorging. Toch behandelen sommige AI-enthousiastelingen het onderwijs alsof het een Excel-sheet is: invoer = leerstof, uitvoer = toetsresultaat. In deze versimpeling is de leraar een overbodige variabele, want AI “kan alles sneller, objectiever en goedkoper.”
Wat vergeten wordt: een leerling is geen API-call. Onderwijs is relationeel. Het draait om context, nuance, moreel kompas en het aanleren van kritisch denken. Zaken waar generatieve AI domweg niet voor gebouwd is.
Vier valkuilen van AI-onderwijsvervanging
1. Gepersonaliseerd ≠ Begrijpend
AI kan patronen herkennen en gepersonaliseerde leerstof aanbieden. Maar het herkent geen menselijke signalen: motivatieproblemen, sociale onrust, faalangst. Wat een leraar tussen de regels door voelt, blijft voor AI onzichtbaar. Het risico: het algoritme blijft pushen, terwijl de leerling juist afhaakt.
2. Bias in, bias out
AI werkt op basis van historische data – inclusief alle bestaande vooroordelen. Wie AI inzet bij beoordeling of leerlingadvies, kan onbedoeld discriminerende patronen versterken: lagere verwachtingen voor bepaalde demografieën, stereotype leerpaden. Zonder menselijke correctie is de uitkomst pseudo-objectief, maar feitelijk fout.
3. Educatie als black box
AI-modellen zoals GPT geven antwoorden, maar geen inzicht in waarom iets klopt of fout is. Ze redeneren niet, ze voorspellen tekst. Leerlingen leren daardoor het ‘juiste antwoord’ geven, maar niet het denkproces erachter. Wat resteert, is schijnbegrip zonder diepgang – of zoals onderwijspsychologen het noemen: surface learning.
4. De verdwijnende pedagogiek
In een AI-gedreven onderwijsomgeving verschuift de rol van de leraar naar die van IT-operator. Minder uitleg, minder discussie, minder menselijke correctie. Maar ook minder waardenoverdracht, minder burgerschapsvorming en minder pedagogisch leiderschap. Precies dat wat onderwijs waardevol maakt.
De echte rol van AI: assisterend, niet leidend
Dat AI in het onderwijs nuttig kan zijn, staat buiten kijf. Denk aan:
- Automatisch nakijken van meerkeuzetoetsen
- Structureren van leerstof
- Signaleren van achterstanden via data-analyse
- Administratieve lastenverlichting
Maar dat zijn ondersteunende taken. AI is een digitale assistent, geen docent. De échte waarde zit in het vrijspelen van tijd voor menselijke interactie – niet in het vervangen ervan.
Het lerarentekort los je niet op met technologie
Het tekort aan leerkrachten is een structureel probleem met oorzaken als hoge werkdruk, lage waardering en bureaucratische ballast. Wie denkt dat een chatbot of adaptief leerplatform dit kan oplossen, schuift het probleem door en ondermijnt het beroep nog verder.
De enige duurzame weg is investeren in leraren, opleidingen én technologie die onderwijzend personeel ondersteunt – niet vervangt.
Conclusie: laten we de hype doorprikken
De discussie over AI in het onderwijs wordt te vaak gevoerd op basis van technologische fascinatie, niet op pedagogische realiteit. Wie echt gelooft in de kracht van AI, moet ook haar beperkingen erkennen. De toekomst van onderwijs is hybride: mens én machine, niet mens versus machine.
Zolang we blijven dromen over AI als vervangleraar, verliezen we wat onderwijs écht sterk maakt: de mens in de klas. En dat is pas echt een les die we niet mogen overslaan.
Pieter de kok RA
