‘Blijf kritisch over berichtgeving over AI’

Met mijn neus in de boter. Zo voelt het op mijn eerste werkdag bij Coney Minds in Haarlem. Het is de start van een nieuw avontuur, een reis door een nieuwe wereld die ik mag gaan verkennen. Managing partner Pieter de Kok en hoofd data-analyse Onno Wouters praten me bij over data-analyse, machine learning en kunstmatige intelligentie (AI). De technologische ontwikkelingen zijn interessant voor het financiële domein. Met name de ontwikkeling rond AI lijkt snel te gaan, al blijven de praktische toepassingen beperkt tot generatieve AI-tools, is de indruk van De Kok.

AI-hype
“Over AI wordt veel gepraat, maar er wordt nog weinig mee gedaan,” zegt De Kok. Hij ageert tegen de hype rond AI, waarbij torenhoge verwachtingen worden geschetst. AI zou banen overnemen en fors bijdragen aan de arbeidsproductiviteit. Ontwikkelaars van software verkondigen ‘unieke’ kansen waarmee ondernemingen een voorsprong kunnen nemen op hun concurrenten. Om hun klanten te overtuigen publiceren ze rapporten waarin de voordelen en kansen van AI worden benadrukt. De onderzoeken zijn vaak gebaseerd op verwachtingen.

De verwachtingen stroken echter nog niet met de praktijk. In de accountancysector bevindt de toepassing van AI zich nog in een vroeg stadium. Dat concludeert Marcel Boersma van KPMG in zijn promotieonderzoek aan de Universiteit van Amsterdam. Accountants kunnen volgens hem algoritmen gebruiken om transactiedata te analyseren, zodat ze een goed inzicht krijgen in de geldstromen van bedrijven en potentiële risico’s kunnen signaleren. Maar het is nog niet zover, omdat AI-systemen moeten voldoen aan de hoge eisen in de accountancysector.

Wetenschap
De wetenschap moet hierbij helpen. Samenwerking van wetenschappers met accountants moeten leiden tot geavanceerde AI-oplossingen voor het accountancyproces, zegt Boersma. Diverse wetenschappers zijn al bezig met AI. Dat merk ik tijdens mijn zoektocht naar experts op dit gebied. Ik spreek met Bart van der Sloot van de Universiteit Tilburg. Hij wijst op de risico’s van AI, zoals bij deepfakes. Van der Sloot vindt dat daarvoor strenge wetgeving moet komen. De Europee AI-Act is een goede aanzet, maar ook die kan beter, vindt Van der Sloot.

Ook vanuit de wetenschap komt kritiek op de AI-hype. Frank Emmert-Streib, een Duitse natuurkundige die in Finland werkt als professor op gebied van data science, ontkracht in een artikel de hooggespannen verwachtingen rond ChatGPT. Volgens hem kan ChatGPT zich niet ontwikkelen naar een vorm van AI die net zo slim is als de mens. Dat komt volgens hem omdat ChatGPT ‘opgesloten’ is in een tekstwereld, waardoor de tool niet kan communiceren met de omgeving. ChatGPT blijft dus dommer dan de mens, concludeert Emmert-Streib.

Nuchterheid wint terrein
De euforie rond AI ebt langzaam weg, zodra de hooggespannen verwachtingen worden ingehaald door de realiteit. Toch is de hype nog steeds merkbaar, zodra bedrijven goede sier willen maken met hun nieuwe producten en de term ‘AI’ erop plakken. AI wordt dan ook gebruikt als marketingterm, merk ik. “Wat is hier AI aan?”, vraag ik na een presentatie op een congres om voedselverspilling in vliegtuigen tegen te gaan. De methode werkt, maar hetzelfde effect zou volgens mij ook met een voorspellende data-analyse op basis van statistiek kunnen gebeuren.

De marketingtruc met AI komt ook voorbij in een verhaal over energiebesparing. Een kantoor heeft 35 procent op aardgas bespaard dankzij een voorspellend AI-model, meldt BusinessWise. Dit gebeurt met een zogeheten Digital Twin, een digitale kopie van het gebouw met daarin alle kennis over de installaties en het beheer van het binnenklimaat. Een criticus meent dat het gebouw zonder AI al eerder makkelijk 20 tot 30 procent besparing had kunnen realiseren door een leiding op de juiste manier te monteren. De winst dankzij AI valt dan vies tegen.

Blijf kritisch
Blijf kritisch, is de les die ik haal voor de berichtgeving over AI. Een gezond wantrouwen is nodig om door de enthousiaste verhalen heen te prikken. Ik ben daar niet de enige in, gelukkig maar. Ook andere journalisten zoals Leon Ingelse en wetenschappers zoals MIT-econoom Daron Acemoglu stellen de hoge verwachtingen van AI aan de kaak. Aan de andere kant wil ik alert blijven op de ontwikkelingen die zich de komende tijd zullen voordoen. Hopelijk resulteert dit in praktische toepassingen, die van pas komen in de praktijk van finance.

Wilt u hiervan op de hoogte blijven? Meld u zich dan aan voor de nieuwsbrief. Dat kan via The Data Connection.nl